Doskonały narząd…
Na co dzień nie zawsze to zauważamy, ale ręka to niezwykle wyspecjalizowany narząd, który odpowiedzialny jest za ogromną ilość istotnych funkcji. Na czym polega jej doskonałość? Przede wszystkim na tym, że jest silnym narzędziem, którym możemy posłużyć się do popychania, podnoszenia czy siłowania, a jednocześnie – pozwala nam na wykonywanie niezwykle precyzyjnych i skomplikowanych czynności, takich jak na przykład pisanie. Tak wysoki poziom specjalizacji ręki sprawia, że to w głównej mierze jej sprawność decyduje o poziomie funkcjonowania człowieka. Tym, co czyni nasze ręce i dłonie tak wyjątkowymi, jest rozwój kory mózgowej oraz skomplikowany mechanizm nerwowy. Właśnie dzięki niemu, możemy zapoczątkować ruch, kontrolować jego trwanie, koordynować z inną aktywnością i płynnie zakończyć.
Na czym polega terapia ręki?
Terapia ręki polega na wykonywaniu i doskonaleniu różnorodnych czynności manualnych, dostosowanych do wieku i zainteresowań dziecka i ma na celu:
- stymulowanie do prawidłowego odbioru bodźców dotykowych w obrębie rąk
- poprawę umiejętności właściwego chwytu
- rozwijanie precyzyjnych ruchów rąk
- wydłużenie zdolności koncentracji uwagi
- kształtowanie właściwej koordynacji wzrokowo – ruchowej (oko – ręka)
- rozwijanie koordynacji obustronnej rąk oraz pracy rąk w izolacji
- prowokowanie do przekraczania linii środkowej ciała
- wspomaganie precyzyjnych ruchów rąk
Ręka i coś jeszcze?
Celem ćwiczeń w terapii ręki w pierwszej kolejności nie będzie jednak sama dłoń, a przygotowanie obręczy barkowej, zbudowanie stabilizacji centralnej, poprawa propriocepcji (czucia głębokiego) – po to, by dzieci poprawnie siedziały przy stolikach – bowiem terapia ręki to nie tylko ćwiczenia motoryki małej, mozolne rysowanie szlaczków i pisanie liter. Terapia ręki to proces, którego jednym z ostatnich elementów będzie praca przy stoliku z ołówkiem w ręku.
Dla kogo terapia ręki?
Rodzicu, gdy Twoje dziecko…
- ma trudności z planowaniem ruchowym i uczeniem się nowych czynności manualnych, manipulacyjnych;
- niechętnie podejmuje czynności wymagające precyzyjnych ruchów dłoni czy palców (jak pisanie i rysowanie, malowanie, lepienie z plasteliny, układanie drobnych przedmiotów);
- ma problemy z nauką samoobsługi (ubieranie, wiązanie sznurowadeł, zapinanie guzików);
- ma wyraźnie obniżone lub podwyższone napięcie mięśniowe w obrębie kończyny górnej i obręczy barkowej;
- ma trudności z koordynacją obu rąk podczas zabaw manipulacyjnych;
- wykonuje czynności wymagające dużej precyzji zbyt wolno lub zbyt szybko i bardzo niedbale;
- nie lubi dotykać nowych i różnorodnych faktur;
- dostarcza sobie dodatkowych wrażeń proprioceptywnych (głębokich, mocnych, silnych) i domaga się zdecydowanego i mocnego ucisku dłoni, np. siada na własnych dłoniach, bardzo mocno zaciska ręce na przedmiotach, uderza rękami w przedmioty o ostrych i bardzo wyraźnych fakturach;
- ma duże trudności z dostosowaniem siły do określonego zadania ruchowego;
- ma niezgrabne, mało precyzyjne ruchy dłoni, związane z nieprawidłowym napięciem mięśniowym (nadmiernym bądź zbyt małym) – mocno zaciska kredkę/ołówek bądź kredki wypadają z dłoni;
- ma trudności z koordynacją ruchów dłoni, palców i przedramienia;
- ma zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej i obustronnej integracji, co może przejawiać się brzydkim pismem i mało estetycznymi pracami plastycznymi;
- nie dostosowuje szybkości ruchów rąk do zadania
… zastanów się nad terapią ręki.
Kilka propozycji ćwiczeń stosowanych w terapii ręki
- Ćwiczenia wstępne: wzmocnienie obręczy barkowej, poprawa stabilizacji, czucia głębokiego:
czołganie się, chód kraba, turlanie po podłodze – ręce wyprostowane za głową – w rękach dzieci trzymają woreczki lub piłeczki, chód na czworakach- powoli – zwracamy uwagę na naprzemienność ruchów rąk i nóg, tragarz – przenoszenie przedmiotów na czworakach – przedmiot na plecach nie może spaść na podłogę, taczka w parach, obroty rąk – duże ruchy przechodzące w coraz mniejsze- dzieci mają w rękach kolorowe tasiemki (początkowo ruchy oburącz, następnie ruchy naprzemienne), ruchy rąk na boki i do przodu z tasiemkami – ręce wyprostowane – zwracamy uwagę na pracę barków (początkowo ruchy oburącz, następnie ruchy naprzemienne), wałkowanie piłką dzieci leżących na podłodze w pozycji na brzuchu – dokładnie dociskając piłkę – dzieci nazywają, którą część ciała masuje nauczyciel. - Ćwiczenia koordynacji wzrokowo – ruchowej:
zabawy ze spinaczami do bielizny – przepinanie spinaczy na polecenie dorosłego np. przypnij czerwony spinacz do prawej nogawki, odpinanie spinaczy przypiętych do ubrań dzieci i wrzucanie ich do pudełek znajdujących się za nimi, chodzenie po równoważniachchodzenia stopa za stopą – do przodu, do tyłu, wskakiwanie do kół przodem, bokiem, tyłem, kozłowanie piłki, odbijanie piłki od ściany i łapanie jej. - Ćwiczenia przedramion, nadgarstków:
ćwiczenia z wykorzystaniem kolorowych tasiemek lub pasków bibuły – kreślenie dużych i małych kółek – nad głową, przed sobą, nakręcanie bączków, przesypywanie ryżu, kaszy z miski do miski, wybranie z ziarenek kolorowych piłeczek, guzików, kamyczków z użyciem łyżki, zamalowywanie dużej powierzchni – rodzic rozwiesza na ścianach arkusze szarego papieru, zadaniem dzieci jest zamalowanie dużej powierzchni, której granice wcześniej zaznaczył dorosły, dzieci malują dużymi pędzlami lub wałeczkami malarskimi (istotne, by ruchu były duże, wykonywane od góry do dołu i od lewej do prawej), odkręcanie słoików, otwieranie pojemników. - Ćwiczenia ruchów precyzyjnych – przydatne do trzymania narzędzia pisarskiego:
wyciąganie z ziarenek guzików, kamyczków za pomocą palców, wydzieranie pasków papieru, zwijanie pasków papieru w kulki, które można wykorzystać do prac plastycznych, zabawy w piasku kinetycznym, malowanie farbami za pomocą palców, zabawy z pianką do golenia – dzieci na folii rozłożonej przed nimi rozmazują piankę do golenia, naśladują ruchy rodzica na przykład rysują falę, koła, sprężynki całą dłonią- raz prawą, raz lewą ręką, wyciągnie, przenoszenie elementów za pomocą różnych szczypców, pęsetek, rozcieranie plasteliny, zabawy z modeliną.
Proponowane ćwiczenia to w gruncie rzeczy zabawy, które przecież
przedszkolaki uwielbiają 🙂 Systematyczne ich powtarzanie z pewnością przyczyni
się do poprawy sprawności rąk, dłoni i palców oraz sprawi, że nasze pociechy
będą osiągały sukcesy na miarę swoich możliwości 🙂